تاسیسات ساختمان چیست؟
تاسیسات، سیستم‌هایی هستند که به منظور خدمات‌رسانی به افراد ساکن یا مقیم در ساختمان یا ملک، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سیستم‌ها معمولا به دو دسته کلی تاسیسات الکتریکی و تاسیسات مکانیکی تقسیم می‌شوند:
تاسیسات الکتریکی: شبکه‌ای از کابل‌ها و تجهیزات مورد استفاده برای انتقال، توزیع و تبدیل ایمن برق از یک نقطه مرکزی به نقاط مختلف ساختمان هستند.
تاسیسات مکانیکی: سیستم‌هایی که با استفاده از قطعات مکانیکی، خدمات مورد نیاز ساختمان یا ملک را تامین می‌کنند.
از مهم‌ترین تاسیسات مکانیکی ساختمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
لوله کشی بهداشتی (آب، فاضلاب، هواکش)
گاز
حرارتی گرمایشی
سرمایشی
تهویه مطبوع
اطفا حریق
آسانسور
تاسیسات بهداشتی ساختمان چیست؟
سیستم‌هایی نظیر شبکه لوله توزیع آب سرد و گرم مصرفی، لوازم بهداشتی، لوله کشی جمع آوری و دفع فاضلاب و آب باران، لوله کشی هواکش شبکه فاضلاب و همه متعلقات مربوط به این سیستم‌ها در داخل یک ساختمان یا ملک، با عنوان «تاسیسات بهداشتی ساختمان» (Plumbing System) شناخته می‌شوند. این تاسیسات را می‌توان به عنوان زیرمجموعه‌ای از سیستم‌های پایپینگ در نظر گرفت. وظیفه اصلی تاسیسات بهداشتی ساختمان فراهم کردن امکانات رفاهی و بهداشتی است. بسیاری از فعالیت‌های داخل یک ساختمان نظیر شستشوی خودرو یا مسواک زدن، با کمک این تاسیسات انجام می‌شوند.
سیستم لوله کشی توزیع آب برای حمام، دستشویی و توالت، یکی از تاسیسات بهداشتی ساختمان است.
انواع تاسیسات بهداشتی ساختمان کدام هستند؟
تاسیسات بهداشتی ساختمان با عنوان تاسیسات آب و فاضلاب نیز شناخته می‌شوند. این تاسیسات وظیفه تامین آب مصرفی و دفع فاضلاب را بر عهده دارند. به طور کلی، سیستم‌های تاسیسات بهداشتی ساختمان را می‌توان به چهار بخش لوله کشی توزیع آب مصرفی، لوله کشی فاضلاب، لوله کشی هواکش فاضلاب و لوله کشی آب باران تقسیم‌بندی کرد. در این بخش، ویژگی‌های هر یک از این سیستم‌ها را به طور خلاصه معرفی می‌کنیم.
سیستم تامین آب مصرفی چیست؟
تامین و توزیع آب برای مصارفی نظیر آشامیدن و شستشو را می‌توان به عنوان اصلی‌ترین کاربرد تاسیسات بهداشتی ساختمان در نظر گرفت. آب آشامیدنی نیز مانند دیگر خدمات شهری از طریق سیستم‌های لوله کشی درون خیابان به درون ساختمان انتقال داده می‌شود. فشار آب درون سیستم لوله کشی شهری حدود ۲.۵ تا ۵ بار است. درون هر ساختمان، یک کنتور آب با شیر قطع و وصل جریان یا اصطلاحا «شات آف ولو» (Shut Off Valve) وجود دارد که ضمن کنترل میزان مصرف، امکان قطع آب را فراهم می‌کند. البته در محل انشعاب لوله از سیستم اصلی به درون خیابان یا کوچه نیز یک شیر قطع و وصل اضطراری تعبیه شده است. لوله کشی تامین آب مصرفی به دو سیستم آب سرد و آب گرم تقسیم می‌شود.
سیستم آب گرم ساختمان چیست؟
به منظور تامین آب گرم مورد نیاز ساختمان، آب آشامیدنی از درون یک آبگرمن برقی یا گازی عبور می‌کند و به کمک فشار به نقاط مختلف ساختمان منتقل می‌شود. لوله‌های مورد استفاده در سیستم‌های گرمایشی تاسیسات بهداشتی ساختمان از جنس «سی پی وی سی» (CPVC)، مس یا «پکس» (PEX) هستند. لوله پکس از قابلیت اطمینان و سرعت اجرای بالاتری بهره میبرد.
سیستم تخلیه آب و فاضلاب چیست؟
پس از به کارگیری آب برای مصارف مختلف، باید پساب حاصل از آن را به بیرون از ساختمان منتقل کرد. در اغلب ساختمان‌های مسکونی، لوله‌های «ای بی سی» (ABC)، «پی وی سی» (PVC) و چدنی (CI) برای تخلیه فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرند. این لوله‌ها به تمام لوازم بهداشتی موجود در ساختمان نظیر دستشویی، حمام، سینک و غیره متصل می‌شوند. هنگام استفاده از لوازم بهداشتی و شستشو، آب مصرفی درون لوله‌ها جریان می‌یابد.
نحوه لوله کشی سیستم‌های فاضلاب به گونه‌ای است که باعث انتقال آب مصرف شده تحت نیروی ثقلی به سیستم اصلی زهکشی زیر خیابان می‌شود. احتمال گیر کردن مواد درون لوله‌های تخلیه فاضلاب زیاد است. به همین دلیل، معمولا در مسیر آن‌ها مجرایی برای تخلیه و تمیزکاری قرار داده می‌شود. این مجراها، دسترسی به درون لوله را ساده‌تر می‌کنند.
سیستم هواکش فاضلاب چیست و چگونه کار می‌کند؟
به منظور اطمینان از عملکرد مناسب تاسیسات بهداشتی ساختمان و متعلقات آن، سیستم تخلیه فاضلاب ساختمان باید به خوبی تهویه شود. به عنوان مثال، هنگام استفاده از فلاش تانک دستشویی برای خروج فاضلاب، پساب به سمت بیرون حرکت می‌کند. این حرکت باعث ایجاد فشار منفی در پشت پساب می‌شود. سیستم تهویه فاضلاب، با تنظیم فشار درون شبکه لوله کشی، از گیر کردن پساب درون لوله‌ها و بازگشت گاز سمی ناشی از آن به درون ساختمان جلوگیری می‌کند.
یکی دیگر از کاربردهای این سیستم، کاهش احتمال انفجار ناشی از جمع شدن گازها درون شبکه فاضلاب شهری است. لوله‌های تهویه فاضلاب معمولا به پشت بام متصل می‌شوند. از این‌رو، مجرای اتصال آن‌ها باید در محلی مناسب و بدون مانع اجرا شود. به عنوان مثال، در صورت لانه کردن پرندگان بر روی این مجرا، احتمال بسته شدن جریان گردش هوا و اختلال در سیستم تهویه فاضلاب وجود خواهد داشت.
اجزای تاسیسات بهداشتی ساختمان چه هستند؟
اجزای تاسیسات بهداشتی ساختمان شامل وسایلی نظیر لوله، فیتینگ (وصاله)، ولو (شیر)، آویز (نگهدارنده) و لوازم بهداشتی هستند. در ادامه به معرفی عملکرد و انواع این وسایل می‌پردازیم.
لوازم بهداشتی ساختمان چیست؟
به تجهیزات و وسایلی که آب را از طریق شبکه لوله کشی ساختمان دریافت کرده، آن را برای مصرف در اختیار افراد قرار داده و امکان تخلیه پساب به شبکه فاضلاب را فراهم می‌کنند، لوازم بهداشتی می‌گویند. به عنوان مثال، شیرآلات و سینک ظرفشویی در آشپزخانه، از انواع لوازم بهداشتی ساختمان هستند. به مجموعه‌ای از لوازم بهداشتی مورد استفاده در یک اتاق، یک گروه بهداشتی گفته می‌شود.
لوازم بهداشتی به طور دائمی یا موقت در ساختمان یا ملک مورد استفاده قرار می‌گیرند. آب مصرفی در این لوازم (پساب خروجی)، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، وارد سیستم تخلیه فاضلاب می‌شود. ظروف، مخازن و دستگاه‌های مورد استفاده در تاسیسات گرمایی، هواکش و تهویه مطبوع، لوازم بهداشتی نیستند.
نقش لوله در تاسیسات بهداشتی ساختمان چیست؟
لوله به عنوان بدنه اصلی سیستم‌های پایپینگ، وظیفه هدایت سیال درون شبکه لوله کشی را بر عهده دارد. آب و فاضلاب، سیالات عبوری از لوله‌های مورد استفاده در تاسیسات بهداشتی ساختمان هستند. لوله‌ها با مقطع دایره‌ای و طول مستقیم ساخته می‌شوند.
جنس لوله های تاسیسات بهداشتی ساختمان از چیست؟
جنس لوله‌های مورد استفاده در تاسیسات بهداشتی ساختمان به سیستم اجرای لوله کشی (آب‌رسانی، توزیع آب گرم، تخلیه فاضلاب، هواکش و دفع آب باران) بستگی دارد. بر این اساس، لوله‌های تاسیسات بهداشتی ساختمان معمولا از فولاد درزدار (سیاه)، فولاد گالوانیزه (سفید)، فولاد بدون درز (مانسمان)، پلمیر و مواد دیگری نظیر چدن، بتن، آزبست (ایرانیت) یا مس ساخته می‌شوند. کاربری هر یک از لوله‌ها عبارت است از:
لوله فولادی درزدار: تاسیسات حرارت مرکزی و تهویه مطبوع (رفت و برگشت آب یا رفت و برگشت گازوئیل)
لوله فولادی گالوانیزه: سیستم آب سرد و گرم بهداشتی
لوله فولادی بدون درز: لوله کشی گاز و سیالات پرفشار
لوله پلیمری: جایگزینی فولاد در موارد بالا
لوله چدنی: تاسیسات فاضلاب و خطوط انتقال آب شهری
لوله سیمانی: دودکش و فاضلاب
لوله آزبستی: فاضلاب آغشته به مواد شیمیایی
لوله مسی: سیستم‌های سردکننده و کویل‌های حرارتی
در مجموع، استفاده از لوله‌های پکس، پی وی سی، مسی، ای بی اس، گالوانیزه و چدنی از رواج بیشتری برخوردار هستند.
فشار و جریان لوازم بهداشتی چقدر است؟
در وضعیت بدون جریان (بسته بودن شیر)، فشار شبکه لوله کشی توزیع آب مصرفی در پشت شیرهای تاسیسات بهداشتی ساختمان نباید بیشتر از ۴ بار (۴۰ متر ستون آب) باشد.
نقش فیتینگ در تاسیسات بهداشتی ساختمان چیست؟
مسیر اغلب سیستم‌های لوله کشی ساختمان، مستقیم نبوده و استفاده از لوله‌ها برای اجرای این سیستم‌ها کافی نیست. به منظور تغییر مسیر لوله‌ها یا گرفتن انشعاب از آن‌ها در شبکه‌های لوله کشی تاسیسات بهداشتی ساختمان، از اتصالاتی به نام وصاله یا «فیتینگ» (Fitting) استفاده می‌شود. فیتینگ‌های تاسیسات بهداشتی ساختمان معمولا از جنس چدن چکش خوار، فولاد یا فولاد گالوانیزه هستند.
از متداول‌ترین انواع وصاله می‌توان به بوشن، زانویی، سه راهی، مغزی، مهره ماسوره، تبدیل و درپوش موارد زیر اشاره کرد:
بوشن: قطعه‌ای استوانه‌ای با سطح داخلی رزوه شده که برای اتصال دو لوله یا قطعات دیگر به کار می‌رود.
زانویی: وسیله‌ای که برای تغییر جهت جریان در زوایای مختلف (معمولا ۴۵ یا ۹۰ درجه) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سه راهی: ابزاری که برای انشعاب گرفتن از جریان آب در زوایای ۴۵ یا ۹۰ درجه‌ای استفاده می‌شود.
مغزی: قطعه‌ای که در اتصال فیتینگ‌ها به یکدیگر یا اتصال فیتینگ به شیر کاربرد دارد.
مهره ماسوره: مجموعه‌ای متشکل از سه قطعه که دو قطعه آن به منظور اتصال به انتهای قطعات و قطعه دیگر برای محکم کردن اتصال مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تبدیل: وسیله‌ای برای تغییر قطر مسیر جریان است. به این فیتینگ، کاهنده نیز می‌گویند.
درپوش: ابزاری که به منظور بستن انشعابات به کار برده می‌شود.
شیر چیست؟
شیر یا «ولو» (Valve)، وسیله‌ای است که به منظور باز و بسته کردن مسیر، تنظیم مقدار جریان، کنترل سطح و برداشت آب مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیرهای برداشت، مسیر و ایمنی از متداول‌ترین شیرآلات مورد استفاده در تاسیسات بهداشتی ساختمان هستند.
از انواع شیرآلات پرکاربرد در تاسیسات بهداشتی ساختمان و کاربردهای آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شیر برداشت: خروج آب برای مصارف نهاییشیر ساده تکی: خروج آب سرد یا گرمشیر کرمه دنباله کوتاه
شیر کرمه دنباله بلند
شیر برنجی معمولی
شیر برنجی سرشیلنگی
شیر مخلوط: مخلوط کردن آب سرد و گرم برای تنظیم دماشیر توکاسه
شیر دیواری
شیر پیسوار: ارتباط بین شیر مخلوط و لوله کشی آب سرد و گرم در روشویی و ظرفشویی
شیر فشاری: شستشوی کاسه توالت و تخلیه فاضلاب
شیر مسیر: باز و بسته کردن مسیر، تنظیم فشار و جریان آبشیر فلکه کف فلزی
شیر فلکه کشویی
شیر یک طرفه
شیر ایمنی و کنترل: فراهم کردن شرایط ایمنی برای عملکرد مناسب دستگاه‌های تاسیسات بهداشتی ساختمان و سیستم‌های حرارتیشیر اطمینان یا شیر رها کننده: کنترل فشار آب‌گرم‌کن و تخلیه کردن آب یا بخار در مواقع اضطرایشیر کنترل کننده فشار
شیر کنترل کننده درجه حرارت
شیر کنترل کننده فشار و درجه حرارت
شیر شناور یا «شیر فلوتر» (Float Valve): کنترل سطح آب مخازن آب، انبساط سیستم گرمایی مرکزی، کولر آبی و شست و شو
فلنج چیست؟
«فلنج» (Flange)، قطعه‌ای دایره‌ای شکل است که به منظور اتصال بین لوله‌ها، شیرآلات، پمپ‌ها و دیگر تجهیزات تاسیسات بهداشتی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این نوع از اتصالات، امکان باز کردن راحت قطعات برای سرویس، تعمیر و نگهداری را فراهم می‌کند.
اتصال لوله به زانویی توسط فلنج
آویز یا نگهدارنده لوله چیست؟
«آویز» (Hanger) یا «نگهدارنده» (Support)، وسایلی هستند که به منظور نگهداری و ثابت کردن لوله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. آویزها انواع بسیار متنوعی دارند که از متداول‌ترین آن‌ها می‌توان به نوع معمولی، گیره‌ای، تک پیچ، کرپی، رکابی، دوتکه، پایه‌دار، رگلاژی و جوشی تسمه‌ای اشاره کرد.
نقش پمپ آب در تاسیسات بهداشتی ساختمان چیست؟
برای تامین فشار کافی برای انتقال آب به نقاط مختلف ساختمان در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز از پمپ استفاده می‌شود. پمپ‌های آب معمولا در یکی از سیستم‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
پمپ و مخزن ذخیره در ارتفاع: افزایش فشار تاسیسات بهداشتی ساختمان در صورت کافی نبودن فشار آب شهری
پمپ بدون مخزن تحت فشار: تامین فشار کافی در طبقات مختلف یک ساختمان
پمپ و مخزن تحت فشار: تامین مصارف کم/کوتاه مدت
مقایسه سیستم پمپ با مخزن در ارتفاع (سمت راست) و پمپ بدون مخزن تحت فشار (سمت چپ)
نکته: آب شهری را نباید به طور مستقیم از شبکه لوله کشی پمپاژ کرد. این کار، منفی شدن فشار آب شهر را در پی دارد.
کاربرد مخزن ذخیره آب در تاسیسات بهداشتی ساختمان چیست؟
به منظور جلوگیری از قطع آب در لوله کشی توزیع آب آشامیدنی هنگام قطع آب شهری، تنظیم میزان مصرف متوسط به جای پیک مصرف در کنتور، کاهش فشار آب شبکه شهری، تنظیم فشار تاسیسات بهداشتی ساختمان به منظور جلوگیری از مشکلات احتمالی نظیر ضربه قوچ و حفاظت از شبکه آب شهری می‌توان از مخازن مخصوص برای ذخیره‌سازی آب در ساختمان استفاده کرد.
کاربرد مخزن تحت فشار در تاسیسات بهداشتی ساختمان چیست؟
در هنگام نشت‌های احتمالی و جلوگیری از روشن شدن پمپ ابتدایی در مصارف کم و کوتاه مدت از مخازن تحت فشار در سیستم بوستر پمپ (مجموعه تجهیزات پمپاژ) استفاده می‌شود. مخازن تحت فشار دارای دو نوع زیر هستند:
مخزن تحت فشار دیافراگمی: حجم ۲۵ تا ۳۰۰ لیتر
مخزن تخت فشار با کمپرسور هوا: حجم ۵۰ تا ۹۰۰۰ لیتر (یک چهارم هوای فشرده و سه چهارم آب)
در رابطه با تاسیسات مکانیکی و الکتریکی ساختمان، چندین فیلم آموزشی جامع در مجموعه فرادرس تهیه شده است که می‌تواند در فراگیری این مبحث به شما کمک کند. لینک این فیلم‌ها در ادامه آورده شده است.
آب‌رسانی تاسیسات بهداشتی ساختمان چگونه انجام می‌شود؟
سیستم تامین آب تاسیسات بهداشتی ساختمان را می‌توان به دو بخش قبل و بعد از کنتور آب تقسیم کرد. بخش قبل از کنتور، به انشعاب‌گیری از سیستم لوله کشی شهری و بخش بعد از کنتور، به سیستم لوله کشی داخل ساختمان مربوط می‌شود.
انشعاب گیری تاسیسات بهداشتی ساختمان از خدمات شهری چگونه است؟
به قسمتی از لوله کشی آب که بین لوله اصلی کوچه یا خیابان و کنتور ساختمان کشیده می‌شود، انشعاب از لوله اصلی می‌گویند. انشعاب از لوله اصلی، تاثیر بسزایی بر روی بهداشت لوله کشی عمومی دارد. از این‌رو، نصب و اجرای آن باید با رعایت کامل دستورالعمل‌های سازمان آب انجام شود. تصویر زیر، روش انشعاب‌گیری از لوله اصلی شبکه لوله کشی آب شهری به لوله کشی داخل ساختمان را نمایش می‌دهد.
اجزای انشعاب‌گیری از لوله اصلی عبارت هستند از:
لوله اصلی آب شهری
شیر انشعاب: شیری که بر روی لوله اصلی آب شهر کار گذاشته می‌شود. این شیر به منظور قطع جریان آب ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لوله انشعاب: لوله‌ای از جنس PVC فشار قوی، پلی‌اتیلن و یا مس با قطر حداکثر یک سوم لوله اصلی آب شهر است که شیر انشعاب را به شیر پیاده‌رو و کنتور آب متصل می‌کند. حداقل قطر این لوله برای مصرف یک خانوار برابر ۲۰ میلی‌متر و برای مصرف چند خانوار برابر ۲۵ میلی‌متر در نظر گرفته می‌شود.شیر پیاده رو: شیری مقابل ساختمان و به فاصله حداقل ۵۰ سانتی‌متر از دیوار روی لوله انشعاب است. هنگام انجام تعمیرات اساسی ساختمان یا قطع آب مشترک می‌توان از این شیر استفاده کرد.
کنتور آب: دستگاهی برای اندازه‌گیری میزان مصرف و جلوگیری از مصرف بی‌رویه آب است. این دستگاه معمولا در داخل ساختمان یا حیاط در نزدیکی در ورودی نصب می‌شود.
شیر فلکه قطع و وصل: این شیر در جعبه کنتور و پیش از آن نصب می‌شود. شیر فلکه معمولا به منظور قطع آب در هنگام سرویس و تعمیرات داخل ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شیر یک طرفه یا شیر خودکار: این شیر در جعبه کنتور و بعد از آن قرار دارد. وجود شیر شیر یک طرفه از بازگشت آب درون ساختمان و آلودگی احتمالی سیستم لوله کشی شهری جلوگیری می‌کند.
اجرای لوله‌های انشعاب معمولا در عمق کافی از زمین صورت می‌گیرد تا از یخ‌زدگی آب درون آن‌ها در شرایط جوی سرد جلوگیری شود.
لوله کشی تاسیسات بهداشتی ساختمان چگونه است؟
لوله کشی تاسیسات بهداشتی داخل ساختمان پس از کنتور آب شروع می‌شود. شبکه لوله کشی داخل ساختمان به ارتفاع، تعداد واحدهای هر طبقه و کاربری ساختمان (مسکونی، تجاری، اداری و غیره) بستگی دارد. از این‌رو، ادامه مسیر لوله کشی با توجه به پارامترهای مختلف می‌تواند بسیار متنوع باشد. با این وجود، آب معمولا توسط یک انشعاب اصلی از پایین‌ترین قسمت شبکه لوله کشی به شیر تخلیه و سپس به لوله تقسیم‌کننده وارد می‌شود. پس از ورود آب به لوله تقسیم‌کننده، تهیه انشعاب‌های مناسب برای تاسیسات آب گرم مصرفی و تاسیسات آب سرد مصرفی انجام می‌گیرد.
در صورت استفاده از تجهیزات دیگر نظیر دستگاه سختی گیر در سیستم حرارت مرکزی و تهویه مطبوع، انشعاب‌های دیگری برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. نصب شیر سرشیلنگی برای برداشت آب در موتورخانه نیز از اقدامات مناسب در هنگام اجرای تاسیسات بهداشتی ساختمان است. در ساختمان‌های چند طبقه، از یک یا چند مسیر برای بالا رفتن لوله‌ها و شیر قطع و وصل دستی در ابتدای هر مسیر استفاده می‌شود. در صورت وجود چند واحد در هر طبقه، نصب شیرهای قطع و وصل برای تمام لوله‌های انشعاب نیز انجام می‌گیرد. تصویر زیر، نمونه‌ای از نحوه توزیع آب در یک ساختمان دو طبقه همراه با زیرزمین را نمایش می‌دهد.
لوله برگشت آب گرم چه کاربردی دارد؟
در تصویر بالا، لوله دیگری با عنوان لوله برگشت آب گرم وجود دارد. این لوله، از بالاترین طبقه گرفته شده و طی مسیری به محل ورود آب سرد به مخزن آب گرم وصل می‌شود. وظیفه لوله بازگشت آب گرم، گردش دائمی آب بین محل مصرف و منبع آب گرم، کاهش فاصله زمانی دسترسی به آب گرم و جلوگیری از هدر رفتن آب است.
رایز چیست؟
«رایزر» (Riser)، لوله‌ای مقاوم است که آب را در شبکه لوله کشی به سمت بالا هدایت می‌کند.
لوله کشی آب گرم در تاسیسات بهداشتی ساختمان
بسیاری از ساختمان‌ها در کنار سیستم لوله کشی آب سرد از سیستم لوله کشی آب گرم نیز استفاده می‌کنند. در واقع در هر ساختمان یا ملکی که محل سکونت یا اقامت انسان باشد، تمام لوازم بهداشتی مورد استفاده برای حمام، شستشو، پخت و پز، تمیزکاری، رخت‌شویی و نگهداری ساختمان باید علاوه بر آب سرد از آب گرم مصرفی نیز تغذیه شوند. برای ساختمان‌های غیر مسکونی، این الزام به لوازم بهداشتی مخصوص شستشو و حمام محدود می‌شود.
دما و فشار کار برای لوله کشی آب گرم، معمولا با توجه به لوازم بهداشتی متصل به سیستم تعیین می‌شود. به طور کلی، دمای آب گرم نباید از ۶۰ درجه سلسیوس بیشتر و حداقل فشار آن نباید از ۱۰ بار کمتر باشد.
سیستم جمع آوری و دفع فاضلاب در تاسیسات بهداشتی ساختمان چیست؟
یکی دیگر از سیستم‌های مهم در تاسیسات بهداشتی ساختمان، لوله کشی فاضلاب است. سیستم لوله کشی فاضلاب برای جمع‌آوری پساب، آب باران و دفع آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. لوله کشی هواکش نیز یکی از اجزای سیستم فاضلاب ساختمان محسوب می‌شود.
اجزای تشکیل دهنده شبکه جمع آوری فاضلاب
لوله کشی تاسیسات بهداشتی ساختمان برای جمع آوری و دفع فاضلاب از سیفون، لوله افقی، لوله قائم و لوله هواکش تشکیل می‌شود.
شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب بر اساس هواکش مورد استفاده به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
هواکش انفرادی:در شبکه‌های فاضلابی که تعداد لوازم بهداشتی متصل به آن‌ها زیاد باشد، فاصله لوله قائم از لوازم بهداشتی دور بوده یا امکان اتصال لوله قائم در نزدیکی لوازم بهداشتی ممکن نباشد، برای هر یک از لوازم بهداشتی، یک هواکش نصب می‌شود.
هواکش مداری: برای لوازم بهداشتی موجود در یک راستای افقی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در اثر تخلیه فاضلاب لوازم بهداشتی، فشار درون لوله قائم افزایش می‌یابد. این وضعیت، باعث تاخیر جریان و کاهش ظرفیت انشعاب می‌شود. در واقع، بیشتر شدن فشار از فشار جو و کندی حرکت به دلیل تراکم هوا، سیستم فاضلاب را نامتعادل می‌کند. هواکش، با فراهم کردن مسیر خروج هوای متراکم، منجر به تعادل فشار سیستم و تخلیه آسان فاضلاب می‌شود.
سیستم دفع فاضلاب تاسیسات بهداشتی ساختمان چگونه است؟
به طور کلی، فاضلاب ساختمان توسط هدایت به سمت چاه، سپتیک تانک یا شبکه فاضلاب شهری تخلیه می‌شود. هر یک از این موارد، ویژگی‌های مختص به خود را دارند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
دفع فاضلاب در چاه چگونه انجام می‌شود؟
برای تخلیه فاضلاب در مقادیر کم (محدود به چند خانواده) می‌توان از چاه استفاده کرد. مشخصات ناحیه حفر چاه باید به صورت زیر باشد:
وجود لایه‌های آبرفتی و نفوذپذیر در عمق کم (حدود ۲۰ متر)
پایین‌تر بودن سفره‌های آب زیرزمینی از مورد بالا (حدود ۳ تا ۴ متر پایین‌تر)
عدم برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی برای مصارف بهداشتی و شرب
در صورت صادق بودن موارد بالا، حفر چاه فاضلاب، ساده‌ترین و ارزان‌ترین روش دفع پساب است.
چاه فاضلاب از سه بخش اصلی زیر تشکیل می‌شود:
دهانه: ورودی قیفی شکل
میله: بخش استوانه‌ای شکل با قطر ۸۰ سانتی‌متر تا عمق لایه نفوذپذیر
انباره: فضایی با ابعاد متناسب
حجم انباره چاه فاضلاب با توجه به تعداد افراد استفاده کننده از تاسیسات بهداشتی تعیین می‌شود. این حجم برای ۱۰ نفر برابر ۵۰ متر مکعب و برای ۶۰ نفر برابر ۲۷۵ متر مکعب است. برخی از نکات اجرایی این چاه‌ها عبارت هستند از:
محل: در فاصله مناسب از پی و ستون‌ها، دسترسی آسان برای تعمیرات یا تخلیه
اتصال لوله ورودی: زانویی ۹۰ درجه
نگهداری بدنه میله: بلوک بتنی
روش بستن دهانه: آجرچینیهخن
شکل دهانه: گلدانی
دفع فاضلاب در سپتیک تانک چگونه انجام می‌شود؟
به منظور ساخت سپتیک تانک از بتن مسلح یا مواد غیر قابل نفوذ استفاده می‌شود. این تانک‌ها، معمولا دارای دو یا سه انباره مستطیلی شکل برای زلال‌سازی و گرفتن نوسانات جریان فاضلاب هستند. لوله‌های تعبیه شده در سپتیک تانک، گازهای متعفن تولید شده از عمل باکتری‌ها را به بیرون از محفظه و تا سقف ساختمان‌های مجاور انتقال می‌دهند.
در فرآیند تخلیه فاضلاب به درون سپتیک تانک، قسمتی از مواد معلق ته نشین شده و مواد معلق باقی مانده از انباره خارج می‌شوند. از این‌رو، معمولا هر یک یا دو سال، باید انباره را خالی کرد. دفع پساب خروجی از سپتیک تانک به وسیله حفر ترانشه، چاه یا صافی‌های شنی صورت می‌گیرد.
دفع فاضلاب در شبکه شهری چگونه انجام می‌شود؟
به منظور تخلیه پساب درون شبکه فاضلاب شهری، لوله اصلی فاضلاب ساختمان به لوله اصلی فاضلاب شهر متصل می‌شود. این اتصال برای هر ساختمان به صورت جداگانه بوده و نزدیک بودن ساختمان‌ها در یک محدوده، دلیلی برای اتصال مشترک آن‌ها به فاضلاب شهری نیست.
تجهیزات سیستم لوله کشی فاضلاب چه هستند؟
سیستم لوله کشی فاضلاب ساختمان نیز مانند سیستم لوله کشی توزیع آب از لوله و فیتینگ تشکیل می‌شود. البته به دلیل ماهیت سیال عبوری از این تجهیزات، جنس آن‌ها معمولا با تجهیزات دیگر سیستم‌های لوله کشی متفاوت است. علاوه بر لوله و فیتینگ، سیفون نیز در سیستم فاضلاب تاسیسات بهداشتی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جنس لوله و فیتینگ فاضلاب از چیست؟
لوله و فیتینگ‌های چدنی سر کاسه دار، چدنی بدون سر کاسه، PVC نوع سخت، پلی‌اتیلن و فولادی گالوانیزه، از متداول‌ترین تجهیزات مورد استفاده برای اجرای سیستم‌های فاضلاب ساختمان هستند.
کاربرد لوله و فیتینگ چدنی در شبکه فاضلاب ساختمان چیست؟
لوله و فیتینگ چدنی سر کاسه دار برای لوله کشی فاضلاب و هواکش مورد استفاده قرار می‌گیرند. نوع بدون سر کاسه لوله و فیتینگ چدنی نیز برای لوله کشی فاضلاب، هواکش و آب باران کاربرد دارند. به طور کلی، لوله‌های چدنی از مقاومت و استحکام خوب در برابر فشار بر جدار خارجی بهره می‌برند. از این‌رو، به کارگیری آن‌ها برای لوله‌کشی‌های مدفون در زمین مناسب است.
